ياكوپ ئىستېفان

ئابدۇشۇكۇر مۇھەممەت

ﻳﺎﻗﯘﭖ ﺋﯩﺴﺘﯩﭙﺎﻥ ﻳﻪﻛﻪﻧﻠﯩﻚ ﻳﯩﺘﯩﻢ ﺑﺎﻻ، ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻛﯩﭽﯩﻜﯩﺪﻩ ﻳﻪﻛﻪﻧﺪﯨﻜﻰ ﺷﯟﯦﺘﺴﯩﻴﻪ ﻣﯩﺴﺴﯩﺌﻮﻧﯧﺮﻟﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺋﯩﻠﻜﯩﺪئىكى "بالىلار ئۆيىدە" ﭼﻮﯓ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ.ئۇ ئۆزىنىڭ "ئىتىقات ئۈچۈن كۆچمەن بولۇش"دېگەن كىتابىدا بايان قىلشچە، ئۇ تۇغۇلغان ۋاقتىدا دادىسى ئۆلۈپ كەتكەن بولۇپ، ئاپىسى قايتا ياتلىق بولۇش ئۈچۈن ئەمدىلا 2ياشقا كىرگەن ياقۇپنى يەكەندىكى شىۋېت مىسسئونېرلىرى ئاچقان "بالىلار ئۆيى"گە تاشلاپ كەتكەن. ئۇ شۇ يەردە ياكوپ ئېستېفان دېگەن نام بىلەن چوڭ بولغان. 1933 - ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻗﺎﺑﯩﻞ ﺋﯩﺴﯩﻤﻠﯩﻚ ﺑﯩﺮ ﺩﻭﺳﺘﻰ ﺗﯘﻳﯘﻗﺴﯩﺰ ﺋﯜﻟﯜﭖ ﻛﻪﺗﻜﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﺋﯘ ﺗﯜﺭﻣﯩﮕﻪﻥ ﺗﺎﺷﻼﻧﻐﺎﻥ. ﺷﯘ ﻳﯩﻠﻰ ﺗﻪﻟﯩﻴﯩﮕﻪ ﺗﯜﺭﻣﯩﺪﯨﻦ ﭼﯩﻘﯩﺸﻘﺎ ﻣﯘﻳﻪﺳﺴﻪﺭ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﻫﯩﻨﺪﯨﺴﺘﺎﻧﻐﺎ ﻛﺎﺭﯞﺍﻧﻼﺭ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻳﯩﺘﯩﭗ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ. ﺋﯘ ﻫﯩﻨﺪﯨﺴﺘﺎﻧﺪﺍ 14 ﻳﯩﻞ ﻳﺎﺷﺎﭖ 1947 - ﻳﯩﻠﻰ ﺷﯟﯦﺘﺴﯩﻴﯩﮕﻪ ﻛﯩﻠﯩﭗ ﻣﺎﻛﺎﻧﻼﺷﻘﺎﻥ. ﺋﯘ ﺷﯟﯦﺘﺴﯩﻴﯩﺪﻩ ﻣﺎﻛﺎﻧﻼﺷﻘﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﺗﯧﺨﻨﯩﻜﺎ ﻛﻪﺳﭙﯩﺪﻩ ﺋﯘﻗﯘﭖ ﺋﯚﻟﭽﻪﺵ ﺋﻪﺳﯟﺍﺑﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻳﺎﺳﺎﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﺗﯧﺨﻨﯩﻚ خاﺩﯨﻤﻰ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ. ﺋﯘﻧﯩﯔ باشقىلارغا دەپ ﺑﯧﺮﯨﺸﯩﭽﻪ، ﺑﯩﺮ ﻗﯧﺘﯩﻢ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺋﺎﻟﺪﯨﻐﺎ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﺩﯙﻟﻪﺗﺘﯩﻦ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ ﺑﯩﺮ ﺋﯚﻟﭽﻪﺵ ﺋﻪﺳﯟﺍﺑﻨﻰ ﻳﺎﺳﺎﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﺑﯩﺮ ﺋﯩﺶ ﻛﯩﻠﯩﭗ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ. ﺋﯘ ﺋﯚﻟﭽﻪﺵ ﺋﻪﺳﯟﺍﺑﯩﻨﻰ ﺋﯧﭽﯩﭗ ﻗﺎﺭﯨﺴﺎ ﺋﺎﺷﯘ ﻳﯩﺮﺍﻗﺘﺎ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ ﯞﻩﺗﯩﻨﻰ ﺷﻪﺭﻗﻰ ﺗﯜﺭﻛﯩﺴﺘﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﻪﻟﮕﻪﻧﻠﯩﻜﻰ ﻣﻪﻟﯘﻡ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ. ﺋﯘ ﺋﯚﻟﭽﻪﺵ ﺋﻪﺳﯟﺍﺑﯩﻨﻰ ﻳﺎﺳﺎﯞﯨﺘﯩﭗ ﺷﯘﻧﭽﯩﻠﯩﻚ ﻫﺎﻳﺎﺟﺎﻧﻼﻧﻐﺎﻥ، ﺋﻪﻣﻤﺎ ﻫﯧﭽﻜﯩﻤﮕﻪ ﺗﯩﻨﻤﯩﻐﺎﻥ ﭘﻪﻗﻪﺕ ﺑﯩﺮﻗﺎﻧﭽﻪ ﻳﯩﻠﻼﺭﺩﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﺋﯘ ﺑﯘ ﺧﻮﺷﺎﻟﻠﯩﻘﯩﻨﻰيېقىن بىر دوستىغا ﺩﻩﭖ ﺑﻪﺭﮔﻪﻥ. ﺋﯘ شىۋېتسىيەگە كەلگەندىن كىيىن ﺷﯟﯦﺘﺴﯩﻴﯩﻠﯩﻚ ﺑﯩﺮ ﻗﯩﺰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺗﻮﻱ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ، ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻫﺎﺯﯨﺮ ﮔﯘﻧﯩﻠﻼ ﺋﯩﺴﺘﯩﭙﺎﻥ ﺋﯩﺴﯩﻤﻠﯩﻚ ﺑﯩﺮ ﻗﯩﺰﻯ ﺑﺎﺭ. ﺑﯘ ﺷﯟﯦﺘﺴﯩﻴﯩﺪﯨﻜﻰ ﺗﯘﻧﯘﻟﻐﺎﻥ ﺋﻮﭘﯧﺮﺍ ﻧﺎﺧﺸﯩﭽﯩﺴﻰ. ﻳﺎﻗﯘﭖ ﺋﯩﺴﺘﯩﭙﺎﻥ ﺋﯚﺯﻯ 1991- ﻳﯩﻠﻰ ﺋﺎﻟﻪﻣﺪﯨﻦ ﺋﯚﺗكەن . ﺋﯘ ﺋﯚﺯﯨﻨﯩﯔ ﺋﺎﻧﺎ ﺗﯩﻠﯩﻨﻰ ﻳﺎﺧﺸﻰ ﻛﯚﺭﻩﺗﺘﻰ. ﺋﯘ ﺑﯩﺮ ﺋﯚﻣﯜﺭ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺗﯩﻠﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺷﯘﻏﯘﻟﻼﻧغان. ﺋﯘ "ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺗﯩﻠﻰ ﺳﯚﺯﻟﯜﻛﻠﯩﺮﻯ" ﺩﯦﮕﻪﻥ ﺑﯩﺮ ﻛﯩﺘﺎﭘﻤﯘ يېزىپ قالدۇرغان. ﮔﯘﻧﻨﺎﺭ ﻳﺎﺭﯨﯔ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺋﻪﯓ ﻳﺎﺧﺸﻰ ﺩﻭﺳﺘﻰ ﺋﯩﺪﻯ. ﺋﯘﻻﺭ ﺑﯩﺮ ﻳﻪﺭﮔﻪ ﻛﻪﻟﺴﯩﻼ ﺷﻪﺭﻗﻰ ﺗﯜﺭﻛﯩﺴﺘﺎﻥ، ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭ ﯞﻩ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺗﯩﻠﻰ ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﻩ ﺗﻮﺧﺘﺎﺷﻤﺎﻱ ﺳﯚﺯﻟﯩﺸﻪﺗﺘﻰ. ئۇ كۆپ قېتىم ۋەتىنى شەرقى تۇركىستانغا بېرىشنى ئويلىغان بولسىمۇ ، ئەمما بۇ ئارزۇيىغا يىتەلمەي ئالەمدىن ئۆتكەن.

تولۇق ئوقۇش

گوستاۋ راكېت ۋە ئۇنىڭ ئەسەرلىرى

ئابدۇشۇكۇر مۇھەممەت

ﺷﯟﯦﺘﺴﯩﻴﻪ ﻣﯩﺴﺴﯩﺌﻮﻧﯧﺮﻟﯩﺮﯨﻨﯩﯔ 1894 - ﻳﯩﻠﺪﯨﻦ 1938 - ﻳﯩﻠﻐﯩﭽﻪ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ 40 ﻧﻪﭼﭽﻪ ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ ﺩﯨﻦ ﺗﺎﺭﻗﯩﺘﯩﺸﻨﻰ ﻣﻪﻗﺴﻪﺕ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺋﯧﻠﯩﺪﯨﻜﻰ ﭘﺎﺋﺎﻟﯩﻴﻪﺗﻠﯩﺮﻯ ﺑﯩﺮ ﺗﻪﺭﻩﭘﺘﯩﻦ ﺷﯟﯦﺘﺴﯩﻴﯩﺪﯨﻜﻰ ﺑﯩﺮ ﺗﯜﺭﻛﯜﻡ ﺩﯗﻧﻴﺎﻏﺎ ﺗﻮﻧﯘﻟﻐﺎﻥ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﺷﯘﻧﺎﺳﻼﺭﻧﻰ ﻳﯧﺘﯩﺸﺘﯜﺭﯛﭖ ﭼﯩﻘﺴﺎ، ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮ ﺗﻪﺭﻩﭘﺘﯩﻦ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺋﯧﻠﯩﻨﯩﯔ 20 ﺋﻪﺳﯩﺮﻧﯩﯔ ﺑﺎﺷﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﻣﯘﺭﻩﻛﻜﻪﭖ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ ﺭﯦﺌﺎﻟﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﯞﻩ ﺷﯘ ﺩﻩﯞﺭﺩﻩ ﻳﺎﺷﯩﻐﺎﻥ ﺧﻪﻟﻘﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺋﻪﻫﯟﺍﻟﯩﻨﻰ، ﻳﺎﺷﺎﺵ ﺷﻪﻛﻠﻰ، ﺗﯩﻞ ﺋﺎﻻﻫﯩﺪﯨﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﺋﯩﭙﺎﺩﯨﻠﻪﭖ ﺑﺎﺭﯨﺪﯨﻐﺎﻥ ﻏﺎﻳﻪﺕ ﺯﻭﺭ ﻣﻪﻧﯩﯟﯨﻲ ﺑﺎﻳﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﺯﺍﻣﺎﻧﯩﻤﯩﺰﻏﺎ ﻳﯩﺘﯩﭗ ﻛﯧﻠﯩﺸﯩﮕﻪ ﺳﻪﯞﻩﭖ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ.
ﺋﻪﻳﻨﻰ ﭼﺎﻏﺪﺍ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺋﯧﻠﯩﻐﺎ ﺑﺎﺭﻏﺎﻥ ﻣﯩﺴﺴﯩﺌﻮﻧﯧﺮﻻﺭﻧﯩﯔ ﻛﯚﭘﯩﻨﭽﯩﺴﻰ ﺋﻮﺧﺸﯩﻤﯩﻐﺎﻥ ﻛﻪﺳﯩﭙﻠﻪﺭﺩﻩ ﺗﻪﺭﺑﯩﻴﯩﻠﻪﻧﮕﻪﻥ ﻛﻪﺳﭙﻰ ﺧﺎﺩﯨﻤﻼﺭ ﺑﻮﻟﻐﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ﺋﯜﭼﯜﻥ، ﺋﯘﻻﺭ ﺩﯨﻨﯩﻲ ﺗﻪﺭﻏﯩﺒﺎﺕ ﺋﯩﺸﻠﯩﺮﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺷﯘﻏﯘﻟﻠﯩﻨﯩﺶ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺮﻟﯩﻜﺘﻪ، ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺗﯩﻠﯩﻨﻰ ﭘﯘﺧﺘﺎ ﺋﯩﮕﯩﻠﻪﭖ، ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺗﯩﻠﯩﻨﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﯞﻩ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺗﯩﺪﯨﻜﻰ ﻧﻪﻣﯘﻧﯩﻼﺭ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﻗﻮﻝ ﻳﺎﺯﻣﯩﻼﺭﻧﻰ ﻳﯩﻐﯩﺶ ﺋﯩﺸﻠﯩﺮﯨﻨﯩﻤﯘ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﺑﺎﺭﻏﺎﻥ.

ﺷﯟﯦﺘﺴﯩﻴﯩﺪﯨﻜﻰ ﺗﯘﻧﺠﻰ ﺋﻪﯞﻻﺕ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﺷﯘﻧﺎﺱ

ﺷﯟﯦﺘﺴﯩﻴﯩﺪﯨﻜﻰ ﺗﯘﻧﺠﻰ ﺋﻪﯞﻻﺕ ﺋﺎﺗﺎﻗﻠﯩﻖ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﺷﯘﻧﺎﺱ ﯞﻩ ﺩﯗﻧﻴﺎﻏﺎ ﺗﯘﻧﯘﻟﻐﺎﻥ ﻣﻪﺷﻬﯘﺭ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﺷﯘﻧﺎﺱ ﮔﯘﻧﻨﺎﺭ ﻳﺎﺭﺭﯨﯔ (Gunnar Jarring) ﻧﯩﯔ ﺋﯘﺳﺘﺎﺯﻯ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ Gustaf Raquette ﺋﻪﻳﻨﻰ ﺯﺍﻣﺎﻧﺪﺍ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺋﯧﻠﯩﻐﺎ ﺑﺎﺭﻏﺎﻥ ﺷﯟﯦﺪ ﻣﯩﺴﺴﯩﺌﻮﻧﯧﺮﻟﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮﻯ ﺋﯩﺪﻯ. ﺋﯘ 1896 - ﻳﯩﻠﻰ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﮔﻪ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﺷﯟﯦﺪ ﻣﯩﺴﺴﯩﺌﻮﻧﯧﺮﻟﯩﺮﻯ ﺋﺎﭼﻘﺎﻥ ﺩﻭﺧﺘﯘﺭﺧﺎﻧﯩﺪﺍ ﺗﺎﺷﻘﻰ ﻛﯧﺴﻪﻟﻠﯩﻜﻠﻪﺭ ﺩﻭﺧﺘﯘﺭﻯ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﺋﯩﺸﻠﯩﮕﻪﻥ. ﺋﯘ ﺑﯘ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﺪﺍ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺗﯩﻠﯩﻨﯩﯔ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭ ﺩﯨﺌﺎﻟﯧﻜﺘﯩﻜﯩﺴﯩﻨﻰ ﭘﯘﺧﺘﺎ ﺋﯩﮕﯩﻠﯩﮕﻪﻥ. ﺋﻪﺳﻠﯩﺪﻩ ﺋﯘ ﺩﻭﺧﺘﯘﺭﻟﯘﻕ ﺳﺎﻫﻪﺳﯩﺪﻩ ﻛﯚﺯﮔﻪ ﻛﯚﺭﯛﻧﮕﻪﻥ ﯞﻩ ﺩﻭﻛﺘﻮﺭﻟﯘﻕ ﺋﯩﻠﻤﻰ ﺋﯘﻧﯟﺍﻧﯩﻐﺎ ﺋﯧﺮﯨﺸﻜﻪﻥ ﺑﯩﺮ ﺷﻪﺧﺲ ﺑﻮﻟﺴﯩﻤﯘ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﮔﻪ ﻛﻪﻟﮕﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﻴﯩﻦ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﻪﺗﯩﻐﺎ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﻗﯩﺰﻏﯩﻨﻠﯩﻘﻰ ﺳﻪﯞﻩﺑﯩﺪﯨﻦ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﺷﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﺳﺎﻫﻪﺳﯩﮕﻪ ﻗﻪﺩﻩﻡ ﺑﯧﺴﯩﺸﻘﺎ ﻧﯩﻴﻪﺕ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ.
Gustaf Raquette ‏ 1907 – ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯚﺯﯨﻨﯩﯔ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺋﯧﻠﯩﻐﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﻳﯧﺰﯨﭗ ﺗﺎﻣﺎﻣﻠﯩﻐﺎﻥ ﺗﯘﻧﺠﻰ ﺋﻪﺳﯩﺮﻯ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ "ﺷﻪﺭﻗﻰ ﺗﯜﺭﻛﯩﺴﺘﺎﻧﻨﯩﯔ ﺷﻪﻫﻪﺭ-ﺑﺎﺯﺍﺭﻟﯩﺮﻯ، ﺩﻩﺭﻳﺎﻟﯩﺮﻯ ﯞﻩ ﺋﯘ ﻳﻪﺭﺩﻩ ﻳﺎﺷﯩﻐﯘﭼﻰ ﺧﻪﻟﻘﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺋﻮﻣﻮﻣﻰ ﺋﻪﻫﯟﺍﻟﻠﯩﺮﻯ ﻫﻪﻣﺪﻩ ﻣﯩﺴﺴﯩﺌﻮﻧﯧﺮﻻﺭ ﻣﯘﻻﺯﯨﻤﻪﺕ ﺋﻮﺭﯗﻧﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻣﻪﻣﯘﺭﻯ ﺭﺍﻳﻮﻧﻼﺭﻏﺎ ﺟﺎﻳﻠﯩﺸﯩﺸﻰ" ﺩﯦﮕﻪﻥ ﭼﻮﯓ ﻫﻪﺟﯩﻤﻠﯩﻚ ﺋﯩﻠﻤﻰ ﺩﻭﻛﻼﺗﯩﻨﻰ ﺷﯟﯦﺘﺴﯩﻴﻪ ﺩﯨﻨﻨﯩﻲ ﺑﺎﺵ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﯩﺘﯩﮕﻪ ﻳﻮﻟﻠﯩﻐﺎﻥ. ﺋﺎﭘﺘﻮﺭﻧﯩﯔ ﺑﯘ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﺴﻰ ﺋﻪﻳﻨﻰ ﭼﺎﻏﺪﺍ ﺗﺎﺵ ﻣﻪﺗﺒﻪﺋﻪﺩﻩ ﺑﯧﺴﯩﭗ ﺗﺎﺭﻗﯩﺘﯩﻠﻐﺎﻥ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﺷﯟﯦﺘﺴﯩﻴﻪ ﺧﻪﻟﻘﯩﻨﯩﯔ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺋﯧﻠﯩﻨﻰ ﭼﯜﺷﯜﻧﯩﺸﯩﺪﯨﻜﻰ ﺗﯘﻧﺠﻰ ﻣﺎﺗﯧﺮﯨﻴﺎﻝ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ. ﺑﯘ ﻛﯩﺘﺎﺑﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮ ﻧﯘﺳﺨﯩﺴﻰ ﻫﺎﺯﯨﺮ ﺳﺘﻮﻛﮕﻮﻟﻢ ﺋﯘﻧﯩﯟﯦﺮﺳﯩﺘﯧﺘﯩﻨﯩﯔ ﻛﯜﺗﯜﭘﺨﺎﻧﯩﺴﯩﺪﺍ ﺳﺎﻗﻼﻧﻤﺎﻗﺘﺎ.

Gustaf Raquette ﻧﯩﯔ ﺋﻪﺳﻪﺭﻟﯩﺮﻯ

Gustaf Raquette ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﺩﺍ ﻳﺎﺷﯩﻐﺎﻥ 25 ﻳﯩﻞ ﺟﺎﺭﻳﺎﻧﯩﺪﺍ ﺑﯩﺮ ﺗﻪﺭﻩﭘﺘﯩﻦ ﺩﻭﺧﺘﯘﺭﺧﺎﻧﯩﺪﺍ ﺋﯩﺸﻠﻪﭖ، ﺋﻪﻳﻨﻰ ﭼﺎﻏﺪﯨﻜﻰ ﻧﺎﻣﺮﺍﺕ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﺩﺍﯞﺍﻟﯩﻨﯩﺸﻐﺎ ﻛﯜﭺ ﭼﯩﻘﺎﺭﻏﺎﻥ ﺑﻮﻟﺴﺎ ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮ ﺗﻪﺭﻩﭘﺘﯩﻦ ﺷﯟﯦﺘﺴﯩﻴﻪ ﻣﯩﺴﺴﯩﺌﻮﻧﯧﺮﻟﯩﺮﻯ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﺩﻩ ﻗﯘﺭﻏﺎﻥ ﺑﺎﺳﻤﯩﺨﺎﻧﯩﻨﯩﯔ ﺑﺎﺷﻘﯘﺭﻏﯘﭼﯩﺴﻰ ﺳﯜﭘﯩﺘﯩﺪﻩ ﺋﯚﺯﻯ ﺑﯩﯟﺍﺳﺘﻪ ﻗﻮﻝ ﺗﯩﻘﯩﭗ ﺋﯩﺸﻠﻪﭖ، ﺑﯩﺮ ﻗﯩﺴﯩﻢ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺗﯩﻠﯩﺪﯨﻜﻰ ﻛﯩﺘﺎﺑﻼﺭﻧﯩﯔ ﻧﻪﺷﯩﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﺸﯩﻐﺎ ﺗﯜﺭﺗﻜﻪ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ. ﺋﯘ 1907 ﻳﯩﻠﯩﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻼﭖ ﺋﯚﺯﯨﻨﯩﯔ ﻻﻳﯩﻬﯩﻠﯩﺸﻰ ﯞﻩ ﺗﯜﺯﯛﺷﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ "ﺷﻪﺭﻗﻰ ﺗﯜﺭﻛﯩﺴﺘﺎﻥ ﺗﻪﯞﻗﯩﻢ ﻛﺎﻟﯩﻨﺪﺍﺭﻯ" ﻳﻪﻧﻰ ﻳﯩﻞ، ﺋﺎﻱ، ﻛﯜﻧﻨﯩﯔ ﻫﯧﺴﺎﺑﻰ" ﺩﯦﮕﻪﻥ ﻛﺎﻟﯧﻨﺪﺍﺭﻯ ﻧﻪﺷﯩﺮ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺗﺎﺭﻗﺎﺗﻘﺎﻥ.1912-ﻳﯩﻠﻰ "ﺷﻪﺭﻗﻰ ﺗﯜﺭﻛﯩﺴﺘﺎﻥ ﺗﯩﻠﻰ ﮔﺮﺍﻣﻤﺎﺗﯩﻜﺴﻰ" ﻧﺎﻣﯩﺪﺍ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﭼﻪ ﯞﻩ ﺋﯩﻨﮕﻠﯩﺰﭼﻪ ﺗﯩﻠﺪﺍ ﺳﯧﻠﯩﺸﺘﯘﺭﯗﭖ ﺷﻪﺭﯨﻬﻠﻪﻧﮕﻪﻥ ﻛﯩﺘﺎﺑﯩﻨﻰ ﻧﻪﺷﯩﺮ ﻗﯩﻠﺪﯗﺭﻏﺎﻥ.1914-ﻳﯩﻠﻰ Gustaf Raquette ﺋﯚﺯﻯ ﺑﯩﯟﺍﺳﺘﻪ ﺭﯨﻴﺎﺳﻪﺗﭽﯩﻠﯩﻚ ﻗﯩﻠﯩﭗ "ﻳﺎﺭﻏﯘﻧﻠﯘﻕ: ﺋﺎﻟﺘﻪ ﺷﻪﻫﻪﺭﻧﯩﯔ ﺭﻭﺯﯨﻨﺎﻣﯩﺴﻰ" ﺩﻩﭖ ﺋﺎﺗﺎﻟﻐﺎﻥ ﺯﺍﻣﺎﻧﯩﯟﻯ ﮔﯧﺰﯨﺖ "ﺋﺎﻟﺘﻪ ﺷﻪﻫﻪﺭ ﺋﺎﻳﻠﯩﻖ ﮔﯧﺰﯨﺘﻰ" ﻧﯩﯔ ﺳﯩﻨﺎﻕ ﻧﯘﺳﺨﯩﺴﯩﻨﻰ ﻳﻮﻟﻐﺎ ﻗﻮﻳﻐﺎﻥ. ﺋﻪﻣﻤﺎ ﺑﯘ ﮔﯧﺰﯨﺘﻨﯩﯔ ﺳﯩﻨﺎﻕ ﻧﯘﺳﺨﯩﺴﻰ ﻧﻪﺷﯩﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﭙﻼ ﺗﯜﺭﻟﯜﻙ ﺳﻪﯞﻩﺑﻠﻪﺭ ﺗﯜﭘﻪﻳﻠﯩﺪﯨﻦ ﻧﻪﺷﯩﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﺸﺘﯩﻦ ﺗﻮﺧﺘﺎﭖ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ.ﺑﯘ ﺳﯩﻨﺎﻕ ﻧﯘﺳﺨﯩﺴﻰ ﻫﺎﺯﯨﺮ ﻟﯘﻧﺪ ﺋﯘﻧﯩﯟﯦﺮﺳﯩﺘﯧﺘﻰ ﻛﯜﺗﯜﭘﺨﺎﻧﯩﺴﯩﺪﺍ ﺳﺎﻗﻼﻧﻤﺎﻗﺘﺎ.

Gustaf Raquette ﯞﻩ ﮔﯘﻧﻨﺎﺭ ﻳﺎﺭﺭﯨﯔ

Gustaf Raquette ﺑﯘ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﺪﺍ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺗﯩﻠﻰ، ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺗﻰ، ﻓﻮﻟﻜﻠﻮﺭﯨﻐﺎ ﺩﺍﺋﯩﺮ ﻳﺎﺯﻣﺎ ﺋﻪﺳﻪﺭﻟﻪﺭﻧﻰ ﻳﯩﻐﯩﺶ ، ﺗﻮﭘﻼﺵ ﯞﻩ ﺗﻪﺗﻘﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﺋﯩﺸﻠﯩﺮﻯ ﺑﯩﻠﻪﻧﻤﯘ ﺋﺎﻛﺘﯩﭗ ﺷﯘﻏﯘﻟﻼﻧﻐﺎﻥ. ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻳﺎﺯﻏﺎﻥ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﻠﯩﺮﻯ ﺷﯟﯦﺘﺴﯩﻴﻪ ﯞﻩ ﻳﺎﯞﺭﻭﭘﺎﺩﯨﻜﻰ ﻫﻪﺭ ﺧﯩﻞ ﮔﯧﺰﯨﺖ ﮊﻭﺭﻧﺎﻟﻼﺭﺩﺍ ﺋﯩﻼﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﭗ ﺗﯘﺭﻏﺎﻥ. ﮔﻮﺳﺘﺎﭖ ﺭﻩﻛﯧﺖ 1921-ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺋﯧﻠﯩﺪﯨﻜﻰ 25 ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ ﻫﺎﻳﺎﺗﯩﻨﻰ ﺋﺎﺧﯩﺮﻻﺷﺘﯘﺭﯗﭖ ﺷﯟﯦﺘﺴﯩﻴﯩﺪﻩ ﻗﺎﻳﺘﯩﭗ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ.1924- ﺷﯟﯦﺘﺴﯩﻴﯩﻨﯩﯔ ﺟﻪﻧﯘﺑﯩﺪﯨﻜﻰ ﺩﺍﯕﻠﯩﻖ ﺋﯘﻧﯟﯦﺮﺳﯩﺘﯧﺖ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﻟﯘﻧﺪ ﺋﯘﻧﯩﯟﯦﺮﺳﺘﯧﺘﯩﻨﯩﯔ ﻳﺎﺭﺩﻩﻣﭽﻰ ﭘﺮﻭﻓﯧﺴﺴﻮﺭﻟﯩﻘﯩﻐﺎ ﺗﻪﻛﻠﯩﭗ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ. ﺋﯘ ﺷﯘﻧﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻼﭖ ﻟﯘﻧﺪ ﺋﯘﻧﯩﯟﯦﺮﺳﯩﺘﯧﺘﯩﺪﺍ ﺗﯜﺭﻛﯩﻴﻪ ﺗﯜﺭﯛﻛﭽﯩﺴﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺷﻪﺭﻗﻰ ﺗﯜﺭﻛﯩﺴﺘﺎﻥ ﺗﯩﻠﻰ ﺩﻩﭖ ﺋﺎﺗﺎﻟﻐﺎﻥ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺗﯩﻠﯩﺪﺍ ﺋﻮﻗﯘﺗﯘﺵ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﺑﯧﺮﯨﺸﻘﺎ ﺑﺎﺷﻠﯩﻐﺎﻥ.
1926-ﻳﯩﻠﻰ ﮔﯘﻧﻨﺎﺭ ﻳﺎﺭﺭﯨﯔ ﻟﯘﻧﺪ ﺋﯘﻧﯩﯟﯦﺮﺳﯩﺘﯧﺘﯩﻐﺎ ﺋﻮﻗﯘﺷﻘﺎ ﻛﯩﺮﯨﺪﯗ ﯞﻩ ﮔﻮﺳﺘﺎﭖ ﺭﻩﻛﯧﺘﻨﯩﯔ ﺗﻪﺷﻪﺑﺒﯘﺳﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺗﯩﻠﻰ ﻛﻪﺳﭙﯩﻨﻰ ﺗﺎﻟﻼﭖ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺗﯩﻠﯩﻨﻰ ﺋﯚﮔﯩﻨﯩﺸﻨﻰ ﺑﺎﺷﻼﻳﺪﯗ. ﺑﯘ ﮔﯘﻧﻨﺎﺭ ﻳﺎﺭﺭﯨﯖﻨﯩﯔ ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﭼﺎﻏﻼﺭﺩﺍ ﺩﯗﻧﻴﺎﻏﺎ ﺗﯘﻧﯘﻟﻐﺎﻥ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﺷﯘﻧﺎﺱ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻳﯧﺘﯩﺸﯩﭗ ﭼﯩﻘﯩﺸﯩﻨﯩﯔ ﺩﻩﺳﻠﻪﭘﻜﻰ ﺋﺎﺳﺎﺳﻰ ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ.1927 –ﻳﯩﻠﻰ Gustaf Raquette ﺗﯘﻧﺠﻰ "ﺋﯩﻨﮕﻠﯩﺰﭼﻪ – ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﭼﻪ ﻟﯘﻏﻪﺕ" ﻧﻰ ﺗﯜﺯﯛﭖ ﭼﯩﻘﯩﭗ، ﻧﻪﺷﯩﺮ ﻗﯩﻠﺪﯗﺭﯨﺪﯗ. ﮔﻪﺭﭼﻪ ﺋﯘ ﻫﺎﻳﺎﺗﯩﻨﯩﯔ ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﻪﺯﮔﯩﻠﻠﯩﺮﯨﺪﻩ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﺷﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﺳﺎﻫﻪﺳﯩﺪﻩ ﮔﯘﻧﻨﺎﺭ ﻳﺎﺭﺭﯨﯖﺪﻩﻙ ﺋﺎﻧﭽﻪ ﻛﯚﭖ ﺷﯚﻫﺮﻩﺕ ﻗﺎﺯﯨﻨﺎﻟﻤﯩﻐﺎﻥ ﺑﻮﻟﺴﯩﻤﯘ ﺗﺎﻛﻰ ﻫﺎﻳﺎﺗﯩﻨﯩﯔ ﺋﺎﺧﯩﺮﻏﯩﭽﻪ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﺷﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﺳﺎﻫﻪﺳﯩﺪﻩ ﺧﯩﺰﻣﻪﺕ ﻗﯩﻠﯩﺸﺘﯩﻦ ﺗﻮﺧﺘﯩﻤﯩﻐﺎﻥ.ﺋﯘ 1945 –ﻳﯩﻠﻰ ﺋﺎﻟﻪﻣﺪﯨﻦ ﺋﯚﺗﻜﻪﻥ. ﮔﻪﺭﭼﻪ Gustaf Raquette ﺷﯟﯦﺘﺴﯩﻴﯩﺪﯨﻜﻰ ﺗﯘﻧﺠﻰ ﺋﻪﯞﻻﺕ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﺷﯘﻧﺎﺱ ﺑﻮﻟﺴﯩﻤﯘ ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺷﯟﯦﺘﺴﯩﻴﻪ ﻣﺎﺗﯧﺮﯨﻴﺎﻟﻠﯩﺮﯨﺪﺍ ﯞﻩ ﺗﻮﺭ ﺑﻪﺗﻠﯩﺮﯨﺪﻩ ﺑﯘ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﺷﯘﻧﺎﺱ ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﺋﯘﭼﯘﺭﻻﺭ ﻳﻮﻕ ﺩﯨﻴﻪﺭﻟﯩﻚ .ﭘﻪﻗﻪﺕ ﮔﯘﻧﻨﺎﺭ ﻳﺎﺭﺭﯨﯖﻨﯩﯔ "ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﮔﻪ ﻗﺎﻳﺘﺎ ﺳﻪﭘﻪﺭ"، Gustaf Raquette ﯞﻩ ﻗﺎﺳﯩﻢ ﺋﺎﺧﯘﻧﻨﯩﯔ ﻛﺎﻣﯩﻞ ﺋﻪﭘﻪﻧﺪﯨﮕﻪ ﻳﺎﺯﻏﺎﻥ ﺧﯧﺘﻰ" ﺩﯦﮕﻪﻥ ﺋﻪﺳﻪﺭﻟﯩﺮﯨﺪﻩ ﻗﯩﺴﻤﻪﻥ ﺋﯘﭼﯘﺭﻻﺭ ﻣﻪﯞﺟﯘﺕ.

تولۇق ئوقۇش

لوۋىسانىڭ خەتلىرى-لوۋىسا بىلەن توختاخۇن ھەققىدە ئاڭلىمىغان ھېكايىلەر

ئابدۇشۇكۇر مۇھەممەت

مارىيا گوستاۋ تەرپىدىن يېزىلغان "لوۋىسانىڭ خەتلىرى" ناملىق بۇ كىتاپ لوۋىسانىڭ -1900يىلدىن -1935 يىلغىچە بولغان ئارلىقتا قەشقەر ۋە كۇچاردىن شىۋېتسىيەدىكى سىڭلىسىغا يازغان 200 پارچە خېتى ئاساسىدا يېزىلغان كىتاپ بولۇپ، كىتاپتا لوۋىسانىڭ قەشقەر ۋە كۇچاردا ياشىغان35 يىللىق ھايات سەرگۈزەشتىلىرى، قەشقەر ۋە كۇچارلاردا يۈز بەرگەن تارىخى ۋەقەلەر ھەققىدە كۆرگەن ۋە ئاڭلىغانلىرى، ئۇيغۇر يىگىتى توختاخۇن بىلەن بولغان مۇھەببەت ۋە توي ھېكايىلىرى تەسۋىرلەنگەن. كىتاپقا ماتىرىيال بولغان بۇ خەتلەر ھازىر لوۋىسانىڭ سىڭلىسى كىرستىينانىڭ نەۋرىلىرىنىڭ قولىدا ساقلىنىۋاتقان بولۇپ، بۇ خەتلەرنىڭ كۆچۈرلمە نۇسقىسى شىۋېتسىيە دۆلەتلىك ئارخىپخانىسىنىڭ "شەرقى تۈركىستان" بۆلىمىدە ساقلانماقتا.
لوۋىسا ئىڭۋال شىۋېتسىيەنىڭ كارىلسكوگ ناھيىسىدىن بولۇپ، -1900 يىلى شىۋېتسىيە مىسسىيونلىرى تەركىبىدە قەشقەرگە كەلگەن. ئۇ قەشقەرگە كەلگەن ۋاقتىدا 35 ياشتا بولۇپ، تېخى توي قىلمىغان قىز ئىدى. ئۇ -1906 يىلى شىۋېتسىيەگە بىر قايتىپ كىتىپ، -1908 يىلى قەشقەرگە قايتا كەلگەن. ئۇنىڭ بۇ قېتىم قەشقەرگە قايتىپ كېلىشى ئۇنىڭ ھاياتىدا زور ئۆزگۈرىش پەيدا قىلغان بولۇپ ، ئۇ مىسسيونۇرلار ئاچقان دوختۇرخانىدا ئىشلەيدىغان ئۇيغۇر يىگىتى توختاخۇننى ياخشى كۇرۇپ قالغان. لوۋىسانىڭ بۇ ھەركىتى شىۋېت مىسسيونۇرلىرى تەرپىدىن قاتتىق تەنقىتكە ئۇچۇراپ ئۇنى مەجبۇرى شىۋېتسىيەگە كەتكۈزىۋەتمەكچى بولغان. ئەمما لوۋىسا -1912يىلى توختاخۇن بىلەن چېگرىدىن ئوغۇرلىقچە ئۈتۈپ، ھازىرقى قىرغىزستاننىڭ ئوش شەھرىگە قېچىپ بارغان ۋە شۇ يەردە توختاخۇن بىلەن توي قىلغان. ئارىدىن ئۇزاق ئۆتمەي ئۇلار ئوشتىن قەشقەرگە بىرلىكتە قايتىپ كەلگەن، ئەمما ئۇلار قەشقەردە ئۇزاق تۇرماي، ئۇدۇل كۇچارغا كەتكەن. ئۇلار كۇچاردا تاكى - 1935 يىلى سىنتەبىر ئايلىرىچىغە تۇرغان.
لوۋىسا ئۇيغۇر يىگىتى توختاخۇن بىلەن كۇچاردا تۇرغان بۇ 23 يىل جەريانىدا كۇچا ۋە ئۇنىڭ ئەتىراپىدىكى ناھيىلەردىكى ئۇيغۇرلارنىڭ ئەھۋالى ھەققىدە پىشىق مەلۇماتلارغا ئىگە بولغان، ئۇيغۇرلارنىڭ مەدىنىيتىنى چۈشەنگەن، ئۇ يەرلەردە يۈز بەرگەن ۋەقەلەرنى ئاڭلىغان ۋە ئۆز كۆزى بىلەن كۆرگەن. بولۇپمۇ ماجۇڭيىڭ ئەسكەرلىرىنىڭ ئۇ يەرلەردە ئېلىپ بارغان قىرغىنچىلىق ۋە بۇلاڭ-تالاڭلىرىغا، خوجا نىياز ھاجىنىڭ ئېلىپ بارغان ئىنقىلاپلىرىغا شاھىد بولغان. لوۋىسا شىۋېتسىيەدىكى سىڭلىسى كىرستىيناغا يازغان خەتلىرىدە بۇلار ھەققىدىمۇ مەلۇماتلار بەرگەن.
لوۋىسانىڭ سىڭلىسىغا يازغان خەتلىرى -1900يىلى تېرەكداۋاندا يازغان تۇنجى خېتى بىلەن باشلىنىپ،-1935يىلى قەشقەردە يازغان ئاخىرقى خېتى بىلەن ئاخىرلاشقان. لوۋىسا ھەر قېتىم سىڭلىسىغا خەت سالغاندا خەت بىلەن بىرگە بىرقانچە پارچە رەسىم سالغان بولۇپ، رەسىملەردە كۇچارغا مۇناسىۋەتلىك كۈرۈنىشلەرنىڭ ئەكىس ئەتكەنلىكى مەلۇم، بىراق بۇ رەسىملەرنىڭ ھازىر قەيەردە ئىكەنلىكى ھەققىدە ئۇچۇر قالدۇرلمىغان.
لوۋىسا قەشقەردىن سىرت رايونلاردا تۇرغان بىردىن-بىر شىۋېت مىسسيونىرى بولۇپ، ئۇنىڭ باشقا مىسسيونېرلارغا قارىغاندا ئۇيغۇرلار بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى ناھايتى يېقىن بولغان ھەتتا ئۇيغۇر تىلىنىمۇ پۇختا ئۆگەنگەن. ئۇ كۇچاردا تۇرغان مەزگىللىرىدە دوختۇرخانا ئېچىپ كېسەل داۋالىغاندىن سىرت تۇغۇت ئانىسى بولۇپ، كېچە-كۈندۈز دېمەي يېزا-قىشلاقلارغىچە بېرىپ ئانىلارنىڭ تۇغۇتىغا ياردەمدە بولغان. شۇڭا ئۇنىڭ ئۇيغۇرلارنى چۈشۈنىشى بىلىشى بىر قەدەر چۇڭقۇر بولغان. بىراق كىتاپ لوۋىسانىڭ يازغان خەتلىرى ئارقىلىق باشقىلار تەرپىدىن يېزىلغانلىقى ئۈچۈن كىتاپتىكى ئۇيغۇرلارغا ۋە كۇچارغا مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلار لوۋىسانىڭ كۆرگەن ۋە بىلگەنىرىدىن كۆپ ئاز بولغان. لوۋىسا شاھىت بولغان تارخى ۋەقەلەرگە قارىغاندا ئۇششاق تۇرمۇش تەسۋىرىلىرى كۆپ بولغان.
لوۋىسا ۋەزىيەتنىڭ بېسىمى ۋە ئۆزىنىڭ قېرىپ قالغانلىقى سەۋەبىدىن -1935يىلى كۈز ئايلىرىدا ئانا ۋەتىنى شىۋېتسىيەگە قايتىپ كېتىش قارارىغا كەلگەن. توختاخۇن لوۋىسا بىلەن چېگراغىچە بىرگە كەلگەن. ئەسلىدە توختاخۇن لوۋىسا بىلەن بىرگە شىۋېتسىيەگە بىرگە كىتىش نىيىتىدە بولسىمۇ ئەمما قولىدا قانۇنلۇق پاسپورت بولمىغانلىقى ئۈچۈن لوۋىسا بىلەن چېگرىدا خوشلىشىشقا مەجبۇر بولغان. ئۇلار بىر-بىرىگە قىيمىغان ھالدا كۆرلىرىگە ياش ئېلىپ چېگرا سىزىقىنىڭ ئىككى تەرپىدە ئاخىرقى قېتىم بىر-بىرى بىلەن ۋىدالاشقان. لوۋىسا مۇشۇ قېتىملىق سەپىرىدە موسكىۋاغا يېقىن قالغان بىر يېزىدا 70 ياشقا تولىدىغانغا ئىككى كۈن قالغاندا ۋاپات بولغان.ئەمما توختاخۇنىڭ كىيىنكى ھاياتى ھەققىدە باشقا مىسسيونۇرلارنىڭ ماتىرىياللىرىدىمۇ ھېچبىر ئۇچۇر قالدۇرلمىغان.
گەرچە بۇ لوۋىسانىڭ خەتلىرى ئاساسىدا باشقىلار تەرپىدىن يېزىلغان ئەسەر بولسىمۇ يەنىلا -20 ئەسىرىنىڭ باشلىرىدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ تۇرمۇش رىئاللىقى ئەكىس ئەتتۈرلىگەن قىممەتلىك ئەسەر ھېساپلىنىدۇ.

تولۇق ئوقۇش